Dr. Vra Pachuau, Kanan
Smartphone lo chhuah kawng rawn su hawng turin
Motorola Company Engineer thiam tak Martin Cooper a chuan kum 1973 khan
cellphone a hmuchhuak a. April thla khan khawvela cellular phone kaltlang a inbiakna
hmasaber neih tan a ni a. Cellular Phone atangin Motorola vek chuan kum 1984 ah
chuan Portable Mobile phone an siam chhuak leh a, a hmingah DynaTAC
8000X an vuah a. A lianin a rik em em a. A rih em avangin a hming nickname
ah pawh “The Brick” a ti a. A man pawh
$4000 man lai a ni. A battery pawhin ala daih reilo khawp mai, minute 30 tlawng
ala ni.
Kum 1992 a rawn inher chhuak a, IBM chuan Smartphone
an siamchhuah thu a puang ta ut mai a. Mahse, mipuia hralhchhuah meuh turin
chuan an la peih lo. Kum 2 a vei a, kum 1994 ah chuan Simon Personal
Communicator (SPC) or IBM Simon chuan touchscreen te rawn vuahin awmze neiin
khawvelah a chhawpchhuak ta a ni. He smartphone hmasaber hi $1100 a ni a. Mipui
lei theih tura chhawpchhuah a nih atanga thla 6 chhung lekin 50,000 ngawt an
hralh chhuak hman a.
Kan tum ram kan thleng har lutuk palh ang, a
tawi zawngin aw!
Kum 1997 ah thalaite hip zawngin Game khelh
theihin an rawn siam a. Kum 2000 ah camera an an vuah tel tan a. Kum 2001
atangin internet hmang theiin an siam leh a. Kum 2007 January thla a neih Macworld
Convention ah Steve Jobs chuan iPhone bul tannin First ever iPhone a rawn piang
chho ta bawk a. Tuna kan hman tlang lawn tak em em “Android Phone” hi chu 2008
atangin HTC leh Google tangkawpin an Android 1.0 rawn siamin, an rawn develop
chho ta a. Khawvel market ah tlar hma an rawn luah ta vung mai a. Vawiin thleng
hian kan smartphone te chu ava changkang ta em! Khawvela smartphone hmangtu zat
mithiamte chhut danah chuan kumin 2023 ah hian 6.9 Billion a ni a, khawvel
mipui atangin 86.25% in smartphone kan hmang tihna a nih chu. Bawn rem rem tak
a ni.
Smartphone a hman tur social media platform
hrang hrang mipui mamawh chhawpchhuah sakin kan awm a. Mizote zinga kan hmanlar
zual Facebook, Whatapp leh Instagram te hi tlem sawi ang aw.
Facebook hi tunlaiah chuan hrelo kan awm awm love. He
platform hi Harvard University dropout Mark Zuckerberg leh a thiante Eduardo
Saverin, Andrew McCollum, Dustin Moskovitz and Chris Hughes ten an inbiakna tur
atan “FaceMash” tiin
October ni 28, 2003 khan an hmang tan a, February 4, 2004 ah Facebook tiin a
hming an thlak zui a. Alo tangkai em avangin mipuiin kan hman theih turin 2006
khan khawvel tukverhah chhawpchhuahin a awm ta a.
Vawiin thleng
hian tangkai takin kan hmang a. Politicianin campaign nan, Rawnbawltu in Pathian
thusawi nan, Model in intihlar nan, sumdawngin in advertise nan, thlalak bo mei
tur dah that nan, chanchin thar tarlan nan leh kawng hrang hrang atan kan hmang
ta a. A tangkai zawnga hmang tan a that em em laiin, misual chetna kawng ka
zaupui a ni bawk tih kan hriatloh ka duh love. Tin, Facebook hi mi pangai tak
tak ten tangkai taka an hman lai hian, hming lem invuah a, mahni nihna tak tak
pawh pho chhuak ngam lova, thilsual tih nana hman ching an awm a. Facebook ai
thiante mi duk daklo ni a I hriatte chu unfriend a him tlangpui. A thalo zawnga
hmangte avangin nupa tam tak an inthen phah a, uire tam tak an awm phah a, in
bumna a leng vel ruai ruai a nih hi. Nang leh kei chuan tangkai taka hman i
tum phawt mai ang aw!
Whatsapp pawh hi ava
tangkaiin kan va hmang nasa tehlul em! He platform hi kum 2009 khan Stanford
Programmer ropui Brian Acton leh Ukranian atang America a pem lut San Jose
State University a class kal thin Jan Koum a te thian dun chuan an tan chho va.
Acton a rawt phurna hnuaiah Koum a hian bul atan a. A tirah chuan iPhone
hmangtute tan chauh tiin kum 2009 kum tawp khan an chhawpchhuak a, a hnu
reilote ah Android hmangtute tan pawh an rawn chhawpchhuak zui ta a. Paid
application anga an kalpui avangin a hmangtu an tlahniam a, an market share a
hniam zel a. Kum 2014 khan Facebook neitupa Mark Zuckerberg a chuan $
19,00,00,00,000.00 ($19 Billion) in a leisak a. Chuti hnuah chuan nasa
takin a re-model a. A thil tam tak a thuambelh a. Tangkai takin kan hmang a,
tun hi kan thleng a.
A
tangkai dan chu kan hre vek mai. Tunlai phei chuan Whatsapp hmanglo chu kan
bengvar lova. Kan thing deuh ta tlat mai. Kohhran thil tul pawimawh puannan,
Khawtlang leh YMA information puannan, chhungkhat group, thian group,
khawchhuak group, etc. etc. atam tawh lutuk. Kan whatsapp group siam a left
ringawt te pawhin nasa takin min nghawng khawpin kawng tinrengah kan hmang
tangkai ta. Mimal sumdawn nan leh commercial purpose hrang hrang atan Business
Account pawh kan hmang, chutih rualin thil thalo tih theih maina platform atana
hmang pawl an awm ve reng bawk a. Uirena sual bul tanna leh chhungkaw buaina thlenna intanna a ni fo.
Chuvangin, mi tangkailo leh an hnen atanga thu tha leh lawmawm ni lemlo i dawn
thinna te chu Block hmak hi a him fo. Keipawh ka block nual. Kan hriat chian em
em tur chu he social media hi tangkai taka hmang tur leh thil tha tih nan
chauhva hmang turin keimahni kan pawimawh a. He social media hi kan in thunun
tir tur a ni lova. Kan hun tha awmze nei lova min eihek sak tir kan phal tur a
nilo. He app “the most popular messaging app in the world” an tih
hial khawp a tangkai hi Pathian mithmuh a mawi leh tha in lo hmang ang che.
Instagram hi tunlai chu a
trending percentage a sang fu mai. Instagram tih hming a put hma hian ‘Burbn’
tiin an vuah a. Kum 2010 khan Standford University atanga zirchhuak Kevin
Systrom an bul atan a. Burbn ti hi an hmang tangkai chhova. Chuan Stanford
University zirchhuak ve tho Mike Krieger chu phungbawm ah sawm chhovin ke an
pen dun ta a. Kum 2010 October 6 khan Apple App atana chhawpchhuah hmasak a ni
a. iPhone hmangtute atana an chhawpchhuah ni khat ni ah hmangtu 25,000 an awm
nghal pang a. Thla thum pawh a tlin hmain 1,000,000 (1 million) in an hmang
hman a. Thang chak vet vet tak a ni. Mipui hman theiha chhawpchhuah a nih hnu
thla 18 na April, 2012 ah Facebook neitupa Mark Zuckerberg a chuan $
1,000,000,000 ($1 billion) in a leisak zui ta a. Kan hriat theuh angin Mark
Zuckerberg a sumdawnna Meta Platforms Inc. huangchhungah Facebook, Whatsapp leh
Instagram te chuan bu an khuar a. Khawvel an thunun ta mek a ni te pawh tih ila
kan sawi sual awm love.
He app hi a
thangduang em em a. “One of the biggest social media platforms in the world” an
ti tawp mai a. He app hi mimal leh pawl ang te, sumdawn nan leh commercial
purpose hrang hrang atan Business Account pawh kan hawng ta sup sup mai a. Chutih
rualin thil thalo atana hmang pawl an awm ve reng bawk tih kan hmuh hmaih tur a
nilo. Uirena sual bul tanna atan live leh video kan dah nasa a. Mimal in
pholanna hluar ber pawh kan ti thei bawk ang. Kan hriat chian em em tur chu he
app hi hi tangkai taka hmang tur leh thil tha tih nan chauhva hmang turin
keimahni kan pawimawh ber a. He app hi kan in thunun tir tur a ni lova. Social
media a in pholan chin tawk leh hmandan chintawk kan hriat loh chuan min ti
chhe der thei bawk ani. Engpawh nise, kan hringnun hi Pathian mithmuh a
mawi leh tha a nun kan tum tur a ni a. Pathian tanpuina in kan thei ngei bawk
ang.
Heng kan sawi
tak atangte a chhiartu duh tak ka chah duh che chu, social media hi kan tunlai
nunah a bet tel tawh a. Hman ngei ngei a ngai chho zel dawn te pawhin a lang.
Mahse, social media hi kan nihna dik tak lo deuhva kan lanna a ni fova. Kan pro
pic/dp ai hian atakah kan chhe hret tih kan hre tlang vek ang hian kan nihna
diktak chu a phenah a awm tih kan hriat a pawimawh. Kan thiltih that phochhuah
nan kan hmanga, mahni kan in chawimawi vak vak a. Vanrama kan lawman tur leiah
kan khum bur bur ta hlawm chu a ni hi. A biblical teh chiam lo. A chhan chu “In
thil ṭha tihte mi hmuh atân, mihring mit hmuha ti lo tûrin fîmkhur rawh u;
chuti lo chuan, in Pa vâna mi hnênah chuan lâwmman in nei lo vang.” tih kan
Bible Matthaia 6:1 ah kan hmu tlat.
Tin, Birthday, Anniversary ah te hmangaihna ngahber leh duhsak ber ang in kan
in lawmpui em em a, a tha vek e. Mahse, chutianga tite ai chuan hmaichhan ngeia
lawmpui leh hriatpuitu che chu mi tak tak an ni zel tih lo hre nawn leh teh.
Heng technology effect te hi keia ziah zawh vek sen a nilova. Chuvangin,
nangmah ngei technology hmangtu khan ka sawikim senloh ‘Technology effect’
avanga i thil tawn atang khan lo in zirin, in veng chungin hma lo sawn zel ang
che.